16 december 2023

Culinair gebruik van herderstasje

Het gebruik van herderstasje als voedsel gaat tenminste 8000 jaar terug. De bloemen en de zaadbeursjes zijn geschikt als mild-pittige eetbare versiering. De bloemknoppen en het bovenste deel van de bloemstengel vormen van maart tot juni een malse bakgroente of een pittige toevoeging aan salades. Je kunt ze ook marineren in notenolie en zout.

Als je bekend bent met planten in de kruisbloemenfamilie – waarvan de meeste eetbaar zijn – zul je de pittige smaak herkennen. De zaden en de wortel zijn ook eetbaar en pittig. Zorg ervoor dat je de plant op een niet verontreinigde locatie oogst. Ik zou ook niet meteen exemplaren uit de straatgoot gebruiken in de keuken. Daarvoor ga je beter naar iemand die biologisch tuiniert. Hij/zij zal blij zijn dat je zijn tuintje ‘onkruidvrij’ maakt. En er is beslist nog veel meer dan herderstasje te vinden. Denk bijvoorbeeld maar aan knopkruid.

De bladeren van het herderstasje smaken naar andere kerssoorten of wilde kool. Deze vruchten, die er uit zien als kleine hartjes (of als het tasje van een herder), kunnen rauw worden gegeten en hebben een nootachtige, kruidige smaak die perfect is voor salades. De zaden zijn van oudsher gebruikt als vervanging voor mosterd en bevat ook de gezonde mosterdolieglycosiden of glucosinolaten. Deze werken stimulerend op de spijsvertering en hebben een sterk prikkelende ( ook vaak irriterende) werking op de huid en slijmhuid.

Ze zijn kenmerkend voor de kruisbloemigen, zoals zwarte en witte mosterd, mierikswortel, verschillende koolsoorten, waterkers, enz…

De blaadjes kunnen – rauw of gekookt – worden gegeten (ruw is gezonder). De jonge, verse bladeren zijn een smakelijke aanvulling bij salades. De bladeren zijn een kers- en koolvervanger die, als ze iets ouder zijn, een peperachtige smaak krijgen. De bladeren zijn over het algemeen het hele jaar door oogstbaar en kunnen worden gedroogd voor later gebruik. De bloeiende scheuten kunnen ook gegeten worden. De zaden zijn echter zo klein dat je veel geduld moet hebben om ze te verzamelen. De wortel is ook eetbaar; gedroogd en gemalen kan hij worden gebruikt als gembervervanger.

Er werd mij ooit verteld dat de bloempunten als tussendoortje kunnen gegeten worden tijdens een lange wandeling. Dat moet ik onthouden.

Herderstasje is een vrij veel voorkomende groente in verschillende Aziatische keukens.

Recepten

In het vroege voorjaar, voordat de bloemstelen verschijnen, zijn de jonge bladeren goed in salades of gekookt als groente – doe ze in een losjes bedekte schaal met een beetje water, wat champignons en een takje of twee tijm, magnetron het 4 minuten op hoog en serveer met boter.

De malse bladeren en zachte scheuttoppen kun je van maart tot juni als gestoomde groente of als spinazie bereiden. Je kunt ze echter ook in salades snijden of rauw op brood en pizza serveren. Vooral in het voorjaar kan je de bladeren gebruiken in salades. (Later worden ze bitterder). Het bezit een aparte, pittige smaak: je moet ervan houden!

De bladeren kunnen gedroogd worden om er later thee van te zetten De smaak doet een beetje denken aan tuinkers en rucola. De wortel smaakt naar gember (bron: Eetbare wilde planten, ISBN 978-90-77463-25-3, pg 159).

Let op: De zaden en bladeren van het herderstasje bevatten – zoals hierboven geschreven – verbindingen die glucosinolaten worden genoemd en die irritatie van de maag kunnen veroorzaken wanneer ze in grotere hoeveelheid worden geconsumeerd. Glucosinolaten komen vooral voor in de kruisbloemenfamilie. De planten gebruiken deze secundaire metabolieten als een natuurlijk pesticide en als verdediging tegen planteneters. Ze zijn ook de oorzaak van die bittere of scherpe smaak van soorten uit de kruisbloemenfamilie.

Op het internet zijn diverse bereidingen met herderstasje te vinden.

Ander gebruik

Het zaad is een vogel- en kippenvoer. De plant absorbeert overmatige zouten uit de grond en kan worden geplant op zout/moerasachtig land om het terug te winnen door het zout op te nemen en de grond te ‘zoeten’.

Nat zaad is giftig voor muggenlarven en kan, wanneer het in het water wordt gebracht, mogelijks helpen om muggen onder controle te houden.

Ritueel gebruik: Vroeger geloofde men dat kinderen die nieuwe tandjes kregen de plant rond hun hals moesten hangen.

Waarschuwing!

Vermijd het gebruik van herderstasje tijdens de zwangerschap want het kan de weeën van de baarmoeder stimuleren. Ook niet gebruiken bij borstvoeding. Niet gebruiken door kinderen jonger dan 2 jaar. Voorzichtigheid is geboden bij lage bloeddruk of zwakke pols.

De plant absorbeert zware metalen. Zorg er dus voor dat je het niet uit verontreinigde grond oogst. Zie ook hierboven.

De informatie op deze website is alleen voor educatieve doeleinden. Deze site vertelt alleen over het traditionele gebruik van specifieke planten zoals vastgelegd door de geschiedenis heen. Vraag altijd advies aan een arts. Lees daaromtrent altijd de disclaimer onderaan deze pagina en elders op deze website.