20 februari 2024

Wilde weelde… gewoon zijdemos

Gewoon zijdemos (Homalothecium sericeum) is een lid van de familie Brachytheciaceae. Het koloniseert het liefst kalkrijk gesteente en is ook te vinden op rotsen en oude muren. Daarnaast komt de soort ook regelmatig epifytisch (op bomen) voor en lijkt op dit substraat zelfs vooruit te gaan.

Deze krachtige mossen zijn werkelijk prachtig! In hun vochtige glorie stralen ze zijdezacht, glanzend en frisgroen tot goud- of geelgroen. Ze creëren weelderige, grote plakken die een feest voor het oog zijn.

Zodra de droogte toeslaat transformeren de bladeren tot dakpannen op de stengels en richten de takken zich opwaarts, waardoor de planten een boeiende, bruinachtige tot grijsgroene tint krijgen.

Tijdens vochtig weer leggen de zijtakken zich liefdevol plat tegen het substraat, en de belangrijkste sporten rusten trots op de ondergrond. De zijscheuten vertakken zich dan op een betoverende wijze, waardoor kenmerkende smalle driehoekige scheuten ontstaan. Wat een schitterende transformatie in elke fase van hun prachtige leven!

Bedreigde muurvegetaties

In een tragisch verloop van de afgelopen decennia zijn deze eens zo weelderige mossen – samen met andere muurvegetaties – ten prooi gevallen aan een onheilspellende afname, zowel in aantal als diversiteit. De schuldige? Een meedogenloze trend waarbij tijdens de restauratie van eeuwenoude muren, deze prachtige planten genadeloos als ‘rommel’ worden afgedankt of meedogenloos worden weggeschrapt. Hier heerst het kille dogma van netheid, waarbij muren worden gerenoveerd door ze genadeloos schoon te spuiten en te voorzien van harde metselspecie. Een tragisch lot, want dit streven naar perfectie komt met een hoge prijs: de afname van biodiversiteit en het verlies van vaak zeldzame mossen en andere planten. De natuurlijke pracht verdwijnt in de duisternis van onbegrip en onachtzaamheid.

Renovatie met een visie

Gelukkig blijven hier en daar in de stad oude muren onaangeroerd, of gaat men in overleg met de stadsecoloog te werk bij de renovatie.

In deze betoverende setting vinden de prille pioniers, zoals het Muursterretje (Tortula muralis), Gewoon zijdemos (Homalothecium sericeum), Muursnavelmos (Rhynchostegium murale) en Gewoon muisjesmos (Grimmia pulvinata), hun ideale habitat. Als de eerste sporenplanten vestigen ze zich met enthousiasme in de microkosmos van spleten en holtes, waarmee ze de start markeren van een levendige successie op deze stenen canvas. Het is een feest van leven en groei, waar ruwheid en pracht hand in hand gaan op de muren die getuige zijn van dit indrukwekkende natuurlijke schouwspel.