15 oktober 2023

De hemelboom

In de Rolweg in Brugge vond ik vandaag een jonge scheut van de hemelboom (Ailanthus altissima)

Het is een boom uit de hemelboomfamilie (Simaroubaceae) die een hoogte tot ongeveer 25 meter kan bereiken. Je zou het hem op bijgaande foto niet aangeven maar het wordt inderdaad een reus.

Oorspronkelijk komt de hemelboom uit noordelijk en centraal China, Taiwan en het Koreaans Schiereiland. De soort werd veel aangeplant in parken en tuinen en langs straten voor schaduw en om de sierwaarde. Als exoot kwam de hemelboom aanvankelijk vooral voor in Zuid- en Midden-Europa. De soort is in Nederland sinds 1975 flink in opmars door verwildering. Recent neemt hij ook bij ons toe, vooral in stedelijke omgeving, maar ook in duingebieden. In het kader van de klimaatsverandering worden in de toekomst zwaardere problemen verwacht met deze soort. Stedelijk klimaat biedt hemelboom een langere groeiperiode en minder lange en minder vorstperiodes, wat gunstig is voor de groei en voor de vermeerdering via zaad.

De hemelboom wordt in de Europese Unie beschouwd als een invasieve uitheemse plantensoort en is een geduchte concurrent voor de plaatselijke flora omdat hij zo snel groeit en omdat hij chemicaliën produceert die het gedrag, gezondheid, groei en fysiologie van andere planten én van insecten kan beïnvloeden. Het wortelstelsel kan aanzienlijke schade veroorzaken aan wegen, muren en gebouwen. Contact met het sap van de hemelboom kan een ontsteking van de huid veroorzaken. Langdurige blootstelling leidt in uitzonderlijke gevallen tot een ontsteking van het hartspierweefsel.

Sinds 2019 staat de hemelboom op de Unielijst van invasieve exoten. Handel erin is verboden en men dient te voorkomen dat al aanwezige bomen zich vermeerderen.

Zaailingen dienen met wortel en al te worden verwijderd.

Eén van de kenmerken van hemelboom is de zeer sterke wortelgroei. Hij verjongt zich heel gemakkelijk via deze worteluitlopers. Uit elk stukje wortel kan weer een nieuwe boom groeien. Wanneer een hemelboom enkel wordt afgezaagd, produceert deze een groot aantal stam- en worteluitlopers.

Door de snelle groei zorgt kappen meestal voor het sterker terugkomen van de soort via worteluitlopers. Indien mogelijk dient het volledige wortelgestel te worden verwijderd, hetgeen meestal enkel haalbaar is bij zaailingen. Ringen is tweede alternatieve methode waarbij minder worteluitlopers worden gevormd dan bij afzagen. Hiervoor wordt de boom 3/4 geringd waardoor de neerwaartse sapstroom onderbroken wordt, waarna de boom geleidelijk aan uitput en afsterft. Opvolging na uitvoer van het beheer is steeds noodzakelijk daar de boom kan regenereren vanuit wortelresten.

In alle Europese lidstaten is het sinds 15 augustus 2019 verboden om deze soort te importeren, te houden, te kweken, te vervoeren, te verhandelen, te gebruiken, uit te wisselen, of in het wild los te laten.