Onlangs vond ik aan de boorden van het Minnewater te Brugge de bijenorchis. De bijenorchis is een wilde orchidee. De Nederlandse naam wordt ontleend aan het feit dat onderlip op een bij lijkt. Die onderlip is opgebold, meestal bruin met een gele tekening en harig …
In de betoverende maand mei is deze plant een onmisbaar onderdeel van ons landschap, meestal op het platteland maar ook in de stad. Overvloedig aanwezig, siert het de wegbermen langs het schilderachtige kanaal Brugge-Oostende, de oevers van oude vestingwallen en wegbermen. Op een trottoir in …
Als je de wetenschappelijke Latijnse naam – Geum urbanum – bekijkt, snap je meteen waarom deze plant vaak in de buurt van steden en dorpen te vinden is. Het woord “urbanum” betekent namelijk “stad”. Het is dan ook geen verrassing dat je dit kruid op verschillende plekken nabij woonkernen tegenkomt.
Ik vond deze plant onder andere in het Venkelstraatje en de Hugo Verriesstraat in Brugge, maar je zult hem vast ook in jouw buurt zien. De plant is heel makkelijk te herkennen aan de opvallende vruchten. (Zie foto) Ze hebben duidelijk haakvormig gekromde naalden, waardoor ze makkelijk in de vacht van dieren (of in de kleding van mensen!) blijven hangen en zo over grote afstanden verspreid kunnen worden.
De naam nagelkruid verwijst naar de kruidnagelgeur van de wortels. Daarmee hebben we zowel de Nederlandse als de Latijnse naam zo goed als verklaard.
Voorkomen
Geel nagelkruid is een in de Benelux vrij algemeen voorkomende, 30-60 cm hoge kruidachtige plant uit de rozenfamilie (Rosaceae). De plant groeit op basische, droge tot vochtige bodems. Hij houdt van wat stikstof in de bodem. Behalve in voedselrijke bosranden en in struwelen komt geel nagelkruid voor in meer verstedelijkte milieus, zoals tuinen, parken en braakliggende terreinen.
Beschrijving
Bloeiende planten van Geel nagelkruid roepen wellicht in eerste instantie het idee op dat je te maken hebt met boterbloemen. Maar als de bloemen beter bekeken worden zie je dat ze een brede bloembodem hebben en naast de kelk een bijkelk. Uit een korte, dikke wortelstok groeit een rechtopstaande, vertakte stengel. De bladeren zijn geveerd, waarbij de onderste stengelbladeren een vergroot topblad hebben. De plant heeft vrij grote steunblaadjes.
De langgesteelde, alleenstaande bloemen hebben groene kelkbladen en vijf gele, afstaande kroonbladen. De kroonbladen zijn ongeveer even lang als de kelkbladen. Van bovenaf gezien wisselen kelk- en kroonbladen elkaar af. De rechtopstaande bloemen zijn ongeveer 1 cm groot. De plant bloeit van mei tot in september en oktober. Na de bloei slaan de kelkbladen terug.
Het nagelkruid heeft een dikke en korte wortelstok.
Is Geel nagelkruid eetbaar?
De wortelstok met kruidnagelaroma kan gebruik worden in de keuken. Het aromatisch blad is eetbaar.
Nagelkruid heeft een verrassend rijke geschiedenis! In de middeleeuwen was het een geheim ingrediënt voor kruidenwijn, maar dat is nog niet alles. Dit wonderkruid werd ook aan bier toegevoegd om te voorkomen dat het zuur werd. En als dat je nog niet versteld doet staan: in die tijd stond nagelkruid ook bekend als het gezegende kruid. Inderdaad, dit plantje was niet zomaar een kruid, maar een ware middeleeuwse schat!
Vandaag de dag blijft nagelkruid verbazen met zijn veelzijdigheid in zowel de keuken als de medicijnkast. De gedroogde bladeren zijn perfect voor het zetten van een heerlijke thee, maar wist je dat je de verse bladeren ook kunt gebruiken om je soepen en salades een unieke smaak te geven?
Maar dat is nog niet alles! De wortel van nagelkruid is een echte schat. Je kunt er niet alleen thee van maken, maar ook gebruiken als smaakmaker. Deze wortel bevat eugenol, dezelfde krachtige stof die je in kruidnagels vindt. Hoewel eugenol in grote hoeveelheden gevaarlijk kan zijn, staat het ook bekend om zijn desinfecterende en pijnstillende eigenschappen.
Kortom, nagelkruid is niet alleen een culinaire ontdekking, maar ook een verrassend geheim wapen voor gezondheidsliefhebbers!
Medicinaal gebruik
Nagelkruid was vroeger een bekend heksenkruid en heeft een fascinerende geschiedenis als medicinale plant. Vroeger werd het gebruikt om maag- en darmproblemen en diarree te behandelen. Een kop thee van nagelkruid werkt samentrekkend en verzacht hoest. Maar dat is nog niet alles! Deze veelzijdige plant kan ook dienen als gorgeldrank en mondspoeling tegen ontstoken slijmvliezen en kiespijn.
Geum urbanum wortelinfusies en afkooksels kunnen extern gebruikt worden om de bloeding en ontsteking van tandvlees (gingivitis) en slijmvliezen te verminderen.
In de Middeleeuwen werd het “het gezegende kruid” genoemd, een vroegere botanische naam Herba benedicta is hiervan afgeleid. Zo stelt de Ortus Sanitatis uit 1491: “Waar de wortel hiervan in een huis bewaard wordt, kan de satan niets uitrichten“, en “als een man dit kruid draagt, kan geen giftig beest hem deren“.
Nagelkruid zit boordevol nuttige stoffen zoals flavonoïden, tannine en essentiële oliën. Eén van de opvallendste essentiële oliën in nagelkruid is eugenol, bekend om zijn krachtige geneeskrachtige eigenschappen. Deze plant is dus niet alleen een wondermiddel uit het verleden, maar ook een waardevolle toevoeging aan je kruidenkast!
(Bron: Wikipedia en Elseviers gids van eetbare en geneeskrachtige planten, door dr. Edmund Launert, ISBN 90 10 04373 8)
Heksenkruid
Heksenkruiden zijn planten die volgens overleveringen werd gebruikt door zogenaamde ‘heksen’ en ‘kruidenvrouwen’ vanwege hun bijzondere werking. Het is belangrijk te weten dat heksenkruiden of delen daarvan stoffen bevatten met hallucinogene, verdovende, geneeskrachtige, rustgevende of andere krachtige effecten. Deze planten zijn vaak giftig en kunnen gevaarlijke gevolgen hebben als ze niet op de juiste manier worden gebruikt. Het is essentieel om voorzichtig te zijn en goed geïnformeerd te blijven bij het omgaan met deze mysterieuze planten.
Een weetje
Geel nagelkruid is de waardplant van de aardbeivlinder (Pyrgus malvae).
Disclaimer
De auteurs van Stadsplanten.be zijn niet verantwoordelijk voor eventuele schade, van welke aard dan ook, als gevolg van het gebruik van planten voor medische of culinaire doeleinden. De auteurs kunnen niet aansprakelijk gesteld worden voor aanspraken die voortkomen uit de verkeerde determinatie van een kruid of het verkeerde gebruik ervan in de ruimste zin van het woord. Lees in dat verband ook de uitgebreide disclaimer elders op deze website. Klik hier!
In een andere bijdrage hadden we het over de kleine ratelaar, een vrij zeldzame plant. Vandaag hebben we het over zijn broer, de grote ratelaar, die we vonden in het Begijnhof te Brugge. De grote ratelaar behoort ook tot de Bremraapfamilie (Orobanchaceae) en is in …
In deel 3 over de gewone smeerwortel geeft onze mederedacteur Andrea Bleeker praktische tips over het medicinaal gebruik van smeerwortel. We danken Andrea voor de toestemming om haar artikel te gebruiken als basis voor de hiernavolgende tekst. Praktische tips voor medicinaal gebruik. Smeerwortel is een …
Dwaal even met me mee door de stenen jungle van de stad, waar het leven zich op verrassende plekken verstopt. Ik ben Marc Willems, een gepassioneerde gepensioneerde leraar, gedreven door een brede waaier aan interesses! Mijn hart klopt sneller bij het zien van de urbane flora. Ik neem je graag mee op een safari door Brugge (Be). Via deze fotogalerij en de website Stadsplanten.be deel ik met jou mijn fascinatie voor deze unieke planten die onze stedelijke landschappen opfleuren. Laat me je inspireren en je laten zien hoe wonderlijk en divers het plantenleven in de stad echt kan zijn!
In deel 2 gaan we dieper in op de geschiedenis van het medicinaal gebruik door de eeuwen heen.We hebben ons daarbij vooral gebaseerd op het boek “De Historia Naturalis” van Marcel De Cleene en enkele wetenschappelijke websites. (Zie bronnen) De geschiedenis van het medicinaal gebruik …
In elke stad, verscholen tussen de levendige straten, liggen stille getuigen van vergeten verhalen. Huizen waar de adem van leven ooit weerklonk, maar er nu verlaten en verweesd bij staan. Hun deuren gesloten, sleutels zoekgeraakt in de mist van tijd, als stille getuigen van vergane …
Onlangs vond ik in een grasveld in hartje Brugge een prachtige, zeldzame wilde orchidee. We konden niet onmiddellijk uitmaken of het dan wel om de bergnachtorchis dan wel om de welriekende nachtorchis ging, want beide soorten lijken zeer goed op elkaar.
Een beetje opzoekingswerk thuis bracht uitsluitsel.
De bergnachtorchis (Platanthera chlorantha) is het tweelingbroertje van de welriekende nachtorchis (Platanthera bifolia ). De bleekwitte bloemen zijn erg elegant gebouwd en lijken op een engelfiguur. Vooral door de lange lip en het lange spoor heeft de bloem prachtige lijnen. De lange bloemlip heeft vaak een verloop van wit naar bleek groen.
Het onderscheid met de bergnachtorchis is eigenlijk vrij eenvoudig. De hele bloem lijkt ongelofelijk veel op elkaar, maar binnen in de bloem zit een duidelijk verschil. De helmhokjes (de bruinige streepjes in de bloem) lopen bij de welriekende nachtorchis evenwijdig aan elkaar. Bij de bergnachtorchis staan ze bovenaan veel dichter bij elkaar dan onderaan en een handig ezelsbruggetje is dat ze de onderkant van een berg vormen. De helmhokjes treden naar beneden dus uit elkaar, zijn meest boogvormig gekromd.
Afgaande op dit kenmerk besluiten wij dus dat het wel degelijk gaat om de bergnachtorchis.In Vlaanderen is de bergnachtorchis zéér zeldzaam!
Als een gevolg van haar standplaatsvereisten is bergnachtorchis in Vlaanderen steeds beperkt gebleven tot de Leemstreek en de Voerstreek. Het is een uiterst zeldzame soort. Het is dus een unicim dat zo’n plant in hartje Brugge aangetroffen wordt. Een zeer merkwaardige vondst.
Grote keverorchis
De Grote keverorchis is ook te vinden in hartje Brugge, maar ik vertel er niet bij waar precies.
De grote keverorchis is een plant uit de orchideeënfamilie. Tot voor kort was de classificatie van deze soort in het genus Listera algemeen aanvaard. Typische vindplaatsen zijn vochtige loofbossen en grazige plekken elders. De verwante kleine keverorchis (Neottia cordata) komt in naaldbossen voor. Opvallend zijn de tegenoverstaande bladeren aan de voet van de stengel.
Het meest opvallende aan de Grote keverorchis is zijn onopvallendheid. De bloem is geelgroen en hij valt nauwelijks op tussen het groene gras. De groene lip hangt omlaag en is in twee delen gespleten tot ongeveer de helft. De keverorchis produceert feromonen (sexlokstoffen) die kevers aantrekken maar ook wespen. Op deze manier zorgt de plant ervoor dat het stuifmeel verspreid wordt. De Grote keverorchis wordt door een scala aan insecten bestoven. Vooral de sluipwespen (Ichneumonidae) en kevers zijn goede bestuivers. In Vlaanderen is deze orchidee vrij zeldzaam. Hij komt het meest voor in de duinen, de Voerstreek en de Leemstreek.
Over gewone smeerwortel (Symphytum officinale) valt zoveel te zeggen dat we er drie delen zullen aan wijden. In deel 1 komen de naamgeving, de kenmerken, en enkele wetenswaardigheden aan bod.In deel 2 gaan we uitvoeriger in op de geschiedenis van de medicinale toepassingen.In deel 3 …
Tussen de tegels van terrassen en stoepen zie je vaak gehoornde klaverzuring (Oxalis corniculata). Gehoornde klaverzuring komt steeds meer voor in stedelijke gebieden. De soort was zo’n dertig jaar geleden nog nauwelijks op straat te bekennen, maar is nu gewoon een stoere straatjongen geworden! Je …
Al jarenlang ben ik stiekem verliefd op Veronica. Haar hemelsblauwe ogen stralen als de helderste luchten, en haar gracieuze verschijning betovert mijn ziel telkens opnieuw. Het is een liefde die diepgeworteld is, een liefde die bloeit met elke blik die ik op haar werp.
Het is geen geheim voor mijn echtgenote, want zij kent mijn liefde voor Veronica. In plaats van jaloezie koestert ze begrip en zelfs aanmoediging. “Lief plantje,” zegt ze dan met een glimlach, “en wat een prachtige naam draagt ze!” Veronica filiformis, ofwel draadereprijs. Kan er een naam zijn die beter past bij haar betoverende schoonheid?
En Veronica is niet alleen, ze heeft enkele betoverende zusjes die haar pracht delen. Van de gewone ereprijs tot de akkerereprijs, elk lid van haar bloeiende familie straalt met een natuurlijke charme.
Ereprijs (Veronica) is een groot plantengeslacht. In België zijn er 23 wilde soorten bekend. Daarnaast zijn er ook nog een aantal soorten in cultuur. Wereldwijd bestaan er meer dan 500 soorten.
Reden genoeg om eens op zoek te gaan naar de betekenis van die mooie naam.
Naamgeving
In het Verklarend woordenboek van wetenschappelijke plantennamen; C.A. Backer (1936), lezen we:
“Oude plantennaam, naar welks afkomst en betekenis allerlei gissingen zijn gemaakt. – Volgens sommigen is hij samengetrokken uit ‘vere unĭca (planta), de waarlijk enige (plant), met zinspeling op de geneeskrachtige eigenschappen van Veronĭca officinālis L.”
Rembert Dodoens heeft het in zijn Cruydeboeck (1554) inderdaad over het medicinaal gebruik van ereprijs: “Eeren prijs in water ghesoden ende dat ghedroncken, heylt alle oude en versche wonden en suyveret tbloet van alle quade corruptien ende vuyle verbrande vochticheden.”
Volgens anderen is de naam Veronica ontstaan uit “vera una icon”. Letterlijk vertaald: “het enige waarachtige beeld”. Dit is een zinspeling op het doek – thans in de Sint-Pieterskerk te Rome bewaard – die “de Heilige Veronĭca den het dwarshout van zijn kruis torsenden Jezus toereikte om zich het bloed en zweet van het gelaat te wisschen; op dien doek zou sindsdien het beeld van dat gelaat zijn afgedrukt. In de bloemkroon sommiger Veronĭca-soorten heeft men een gelijkenis met dat beeld trachten te vinden.”
Nog anderen beschouwen het woord Veronica als een verbastering van de oude plantennaam Betonĭca. Ook Rembert Dodoens schrijft in het Cruijdeboeck; deel 1 capitel 16 blz. 32: “Eerenprijs wordt van Paulus Aegineta Lib. 7. in Griecx Bettonice gheheeten / dat es in Latijn Betonica, … Die ghemeyne cruyt liefhebbers nuemse in Latijn Veronica…”
Veronica is ook een Griekse meisjesnaam, die “brengster van de zege” betekent.
Het tweede deel van de wetenschappelijke naam, filiformis, komt van het Latijnse ‘Filum’ (draad) en Formiskomt van Forma (vorm). Filiformis betekent dus letterlijk ‘kruipend over de grond als een draad’.
De Nederlandse naam
De herkomst van de naam ereprijs is niet geheel duidelijk. Er zijn drie mogelijke verklaringen: Het zou afgeleid kunnen zijn van een uitspraak van Rembert Dodoens (1517 – 1585) die de plant “eer ende prijs oft loff gaf” vanwege zijn geneeskrachtige eigenschappen.
Een tweede mogelijkheid is dat een koning van het Frankische Rijk ontzettend last van huiduitslag had en dit plantje gebruikte om te genezen. Dat lukte wonderwel en dus gaf hij het plantje de naam ereprijs.
Ereprijs zou zijn naam ook te danken kunnen hebben aan het feit dat in de Middeleeuwen winnaars van grote toernooien een krans kregen van deze bloemen.
Voorkomen
Ereprijs wordt soms als onkruid beschouwd in gazons, tuinen en op ruderale plekken. In de stad vind je de hemelsblauwe bloemen van draadereprijs.
Draadereprijs staat op zonnige, droge tot vochtige, matig voedselrijke tot voedselrijke, basenrijke en meestal kalkrijke bodem die uit allerlei grondsoorten kan bestaan. Ze is niet bestand tegen hoog opschietende vegetaties. De overblijvende plant groeit in onze contreien in gemaaide gazons, in vochtige bemeste graslanden, in bermen, op dijken en in uiterwaarden. Verder op oevers en in rotstuinen, op begraafplaatsen en sportvelden, op stortplaatsen en braakliggende grond en tegen muren.
In Vlaanderen is het vrij algemeen, maar zeldzaam in de Polders, de duinen en de Kempen.
Oorsprong en verspreiding
Ze stamt oorspronkelijk uit de Kaukasus en is in de 20e eeuw ingeburgerd in West- en Midden-Europa. De soort is algemeen, vooral in stedelijke gebieden, maar vrij zeldzaam in de kustgebieden en op de zandgronden.
De plant verspreidt zich meestal met behulp van mensen. Door bijvoorbeeld een gazon te maaien waarin draadereprijs staat snijd je de stengels in stukken die op deze manier verspreid worden. Al deze stengelstukken kunnen in de aarde opnieuw wortelschieten en dan ontstaat uit zo’n fragment een nieuwe plant.
Het gebeurt niet elke dag dat het pijpenstelen regent maar dat je geluk niet op kan. Ik was op weg naar het Adornesdomein, mijn geest gevuld met een mix van haast en opwinding, wetende dat ik een groepje mensen zou rondleiden door deze historische parel van …
Zondag 5 mei 2024Duik om de veertien dagen in een stedelijke wildernis tijdens een opwindende stadssafari! Verken de geplaveide jungles en ontdek de verborgen schoonheid van stadsplanten terwijl we je meenemen op een visuele reis door het ‘stenen oerwoud‘. Laat je verrassen door de prachtige …
Als je het woord “absint” hoort, is er meteen een beeld dat opdoemt: de bruisende wereld van de kunstschilder Éduard Manet, die sprankelt van creativiteit en verrassing! In 1832 geboren in het hart van Parijs en doorgegroeid tot een meester van de kunst, was Manet een pionier die de grenzen tussen realisme en impressionisme deed vervagen.
In 1859 schilderde hij het legendarische werk “De Absintdrinker“, een meesterwerk doordrenkt met de ziel van zijn tijd. Maar oh, wat een drama! De jury van ‘De Salon’ – een jaarlijkse show waar kunstenaars hun talenten vertoonden aan het grote publiek – wees het schilderij af. Voor velen was ‘De Salon‘ de enige weg naar roem, maar de grillige jury’s veroorzaakten vaak verbijstering en ontgoocheling bij getalenteerde zielen zoals Manet.
Er was een jury die de werken selecteerde. Veel kunstenaars werden door de jury geweigerd wat natuurlijk woede en onbegrip veroorzaakte. Denk maar aan de beroemde James Ensor in Oostende, wiens werk ook geweigerd werd op ‘De Salon’. Hij startte dan maar zelf met een nieuwe beweging ‘Les XX’.
Absint
Alsem is een belangrijk ingrediënt voor het drankje absint dat door Henri-Louis Pernod in 1805 voor het eerst commercieel gebrouwen werd . Men gaf het ook de naam ‘De Groene Fee’ omdat het inspiratie gaf aan de kunstenaars. Helaas, De Groene Fee werkte verslavend, en sleurde heel wat kunstenaars en andere mensen naar de ondergang. Ze werden waanzinnig en kregen hallucinaties door het giftige thujon.
De groene kleur van absint ontstaat doordat de drank wordt bereid met chlorofylkorrels afkomstig van alsem, citroenmelisse, hysop en ereprijs. Een bijzonder ritueel omvat het plaatsen van een suikerklontje op een speciaal lepeltje, waar vervolgens ijskoud water op wordt gedruppeld. Na het roeren wordt het soms zelfs geflambeerd, waardoor het hele proces een waar spektakel wordt.
Wegens verslaving werd deze drank tegen het einde van de 19de eeuw verboden en opnieuw toegelaten in 2005, daar het giftige thujon eruit verwijderd werd.
Enkele beroemde namen die verslaafd waren aan absint: Paul Gauguin, Henri de Toulouse-Lautrec, Charles Baudelaire, Guy de Maupassant, Édouard Manet, Oscar Wilde, Paul Verlaine, Edgar Allan Poe, Van Gogh, en nog vele anderen.
Artemisia absinthium
Absintalsem (Artemisia absinthium) behoort tot de composietenfamilie, ook bekend als Asteracea. Deze plant gedijt op verschillende locaties, waaronder ruderale gebieden in duinen, bermen, ruigtes, spoorwegterreinen, braakliggende gronden, en zelfs op terreinen waar puin of afval vermengd is met de bodem, zoals industrieterreinen. Een opvallend kenmerk van deze plant is de lichtere, grijsblauwe kleur van zijn bladeren.
Kenmerken
Het gaat hier over een overblijvende plant die maximaal 120 cm hoog kan worden. De opstijgende stengels verhouten aan de voet. Ze zijn gegroefd, grijsbehaard en verspreiden een sterke, kruidige geur. De gesteelde bladen zijn aan beide zijden grijsachtig en sterk ingesneden.
Naamgeving
Artemisia is afgeleid van de godin van de jacht en de vruchtbaarheid ‘Artemis‘. Absinthium komt uit het Latijn apsinthion en betekent zoetloos of bitter.
Medicinaal
Laten we het even hebben over de verbluffende kracht van de Artemisia-familie! Deze planten zijn niet alleen fascinerend, maar ook buitengewoon krachtig als het gaat om het ondersteunen van onze spijsvertering en algehele welzijn.
Van oudsher zijn ze gebruikt als bitter tonicum en windafdrijvend middel om onze eetlust te stimuleren en onze maag- en darmfunctie te ondersteunen. En laten we het hebben over die bitterheid – serieus, het is echt ‘brrr’! Maar juist die bitterheid is wat deze planten zo speciaal maakt. Het spreekwoord luidt: “Bitter in de mond, maakt het hart gezond’. Al moet men dat nu niet meteen letterlijk nemen, toch is het als een wake-up call voor ons spijsverteringsstelsel en lever, waardoor ze in actie komen en ons hele systeem een boost geven.
Maar dat is nog niet alles! Deze planten zijn ook bekend om hun vermogen om ons spijsverteringskanaal te zuiveren van parasieten en gifstoffen, vooral tijdens periodes van koortsachtige ziekten. Dus als het gaat om het ondersteunen van een gezond flora-evenwicht in ons spijsverteringskanaal, zijn deze Artemisia-planten echt de helden waar we op kunnen rekenen!
Gebruik
In de handel zijn er verschillende thees, tincturen en pilletjes op basis van alsem beschikbaar. Het beste is om de moedertinctuur te gebruiken: 3 x 20 à 40 druppels. Vóór de maaltijd is het stimulerend en ná de maaltijd bevordert het de galwerking.
Pillen: 3 x per dag 1 vóór de maaltijd.
Wijn: 30 gram bladeren op 1 liter zoete witte wijn, een week laten trekken, filteren en 1 soeplepel 2 maal per dag vóór de maaltijden.
In de keuken: gebruik bij schapenvlees en sausen.
Credits
Dit artikel werd aangeleverd door onze mede-redacteur Broeder Yvan Jacques. Waarvoor dank!
Belangrijke waarschuwing
Het gebruik van absintalsem moet correct opgevolgd worden, zo niet is er gevaar voor duizeligheid en hoofdpijn. Hoge dosissen kunnen verlammingsverschijnselen, beven en hallucinaties veroorzaken. Zoals altijd moet men bij het medicinaal of culinair gebruik van wilde planten altijd voorzichtig zijn. Experimenteren met wilde planten raden we ten stelligste af. Niet gebruiken bij zwangerschap, maag- en darmzweren, kinderen. Er kan allergie zijn op alsem. Eveneens bij maagzuurremmende medicatie niet gebruiken! Bij medicinaal gebruik altijd een dokter of gehomologeerd fytotherapeut raadplegen. Lees in dat verband ook onze disclaimer. (Klik hier!