Dit artikel over het medicinaal gebruik van heermoes is een bijdrage van herboriste Andrea Bleeker. Ze ging op bezoek bij collega Yvonne Maassen en zij hadden het vooral over het medicinaal en culinair gebruik van heermoes. De volledige video kan u onderaan dit artikel bekijken. 

Onkruid of waardevol geneeskrachtige plant?

“De mens heeft zich met behulp van de planten uit de natuur al duizenden jaren in stand weten te houden. Hoe kan het dat we niet meer op de hoogte zijn van de waardevolle eigenschappen van geneeskrachtige kruiden?”

“Graag vertel ik jullie meer over het waardevolle kruid heermoes. Het kruid is versterkend voor de mens en bevat héél veel opbouwende mineralen. En toch staat het bij de meeste mensen hoog in de top 10 van de meest gehate onkruiden. Heermoes is een kruid wat veel mensen bestempelen als onkruid. Boeren en tuinders mogen hem niet. Die willen hem weg hebben, want hij kan gemakkelijk het hele land, of de hele tuin, inpalmen.“

Oersterk

“Het kruid komt namelijk overal voor op plaatsen waar je het liever niet wil hebben. Het is bovendien bestand tegen heel veel soorten verdelgingsmiddelen. Juist omdat er zoveel chemische onkruidbestrijdingsmiddel werd toegepast in bermen en op akkers – waardoor de grond nog meer verschraalde – heeft de heermoes de kans gezien zich enorm uit te breiden. Heermoes is zelfs in staat om door asfalt heen te groeien. Allemaal tekenen die erop wijzen dat de plant oersterk én taai is!“

“De plant is ook bekend onder de naam akkerpaardenstaart. Er zijn overigens verschillende soorten heermoes. Je kunt ze niet allemaal gebruiken. Sommige soorten zijn zelfs giftig. Verder wordt uitgelegd hoe je de juiste heermoes kunt herkennen.”

“Als je de plant goed bekijkt kun je een zekere overeenkomst zien met onze ruggengraat . Het lijkt wel alsof de natuur ons een aanwijzing wil geven opdat wij zouden weten waarvoor het kruid kan gebruikt worden. Uit onderzoek blijkt inmiddels dat de plant een overvloed aan mineralen bevat die we nodig hebben voor de opbouw van onze botten, nagels, haren en kraakbeen.“

Sporenplant

“Heermoes vormt geen bloemen – en dus ook geen zaden – want hij plant zich in het voorjaar voort door middel van sporen. Hij heeft een fertiele stengel die vroeg in het voorjaar als een soort klein paddenstoeltje uit de grond opschiet. Daarin vormen zich de sporen. Enkelel weken later verschijnen de infertiele stengels. In het begin is het niet meer dan een kaal, groen, dun stengeltje. Het groeit overal tussen de planten door. Het valt niet op omdat het zo’n ijl stengeltje is.  Als hij dan doorgroeit en rijper wordt krijgt hij zijn typische ‘zijarmpjes’. Hij voelt heel stug aan en lijkt op een paardenstaart. Vandaar de naam.“

Diepe wortels

“De wortel kan meterslang worden.  Heermoes kan onder een brede sloot doorgroeien om aan de andere kant weer tevoorschijn te komen. Voor de bodem is het verrijkend wanneer er heermoes groeit. Onder de grond kunnen we natuurlijk niet kijken, maar we weten dat hij een heel sterk en diep wortelgestel heeft.  Als je probeert hem uit te trekken dan lukt je dat niet. De stengel breekt gewoon af, en elk stukje dat blijft zitten groeit weer aan. Door zijn lange wortels is heermoes in staat om mineralen van diep uit de aarde naar de oppervlakte te halen. Hij is zelfs in staat om verontreiniging in de grond te vernietigen.” 

Levend fossiel

“Paardenstaarten zijn één van de oudste plantensoorten op aarde. Fossiele resten van meer dan 400 miljoen jaar oud vertonen afdrukken van de plant. Het is een oerplant die miljoenen jaren overleefd heeft omdat hij zo sterk en slim is. Hij haalt namelijk zijn voeding van heel diep uit ‘Moeder Aarde’. Die wortels zitten zo diep en zo stevig in de grond dat de plant haast onuitroeibaar is.  En toch… als je de plant aanraakt valt het op hoe gemakkelijk hij breekt. Deze sterke plant, die zo goed kan overleven, is eigenlijk heel fragiel.“

Signatuurleer

“Het bijzondere van dit kruid is dat – als we goed kijken, proeven, voelen en ruiken – we de geneeskrachtige eigenschappen zo van de plant kunnen aflezen. Wij noemen dat de ‘signatuurleer’. De uiterlijke verschijning van de plant vertelt ons iets over zijn potenties en zijn geneeskrachtige eigenschappen. De hoofdstengel bestaat namelijk uit allemaal kleine tussenschotjes, allemaal geledingen zeg maar, die je ook uit elkaar kan trekken. En wat het leuke is, je kan hem ook weer in elkaar steken. Als je dat heel voorzichtig doet blijven ze gewoon weer zitten.”  (n.v.d.r. : in de video zie je het gedemonstreerd)

“Die geledingen lijken op onze wervelkolom. Die bestaat ook uit allemaal kleine geledingen (wervels) waaruit de zenuwbanen naar buiten komen.  Hetzelfde zie je ook op de knooppunten van de heermoesstengel. De zijtakjes gaan alle kanten op.“

Bron van silicium

“En in onze wervelkolom bestaan de tussenwervelschijven voor een groot deel uit kraakbeen. Dat bevat veel silicium. En heermoes is nu eenmaal een rijke bron aan silicium.  Deze stof is een belangrijke bouwsteen voor ons skelet. Het silicium om ons kraakbeen en onze tussenwervelschijven op te bouwen, te versterken en te voeden zit gewoon in deze plant. Daardoor voelt de plant stug en schurend aan. Je voelt het silicium gewoon.“

Medicinaal gebruik

“Omdat de plant zoveel opbouwende stoffen bevat gebruikte men hem vroeger vooral om het lichaam te versterken en te herstellen. Beroemde plantendokters schreven het kruid voor om aan te sterken na ziekte, bij klachten aan botten, spieren, kraakbeen, huid, haar en nagels; maar ook tijdens zwangerschap omdat het goed is voor de botopbouw van het embryo. Daarnaast prikkelt de plant je urinewegen en je darmen om afvalstoffen af te voeren.  Heermoes geeft een heleboel, maar voert ook af wat overbodig is.“

Infusie van heermoes

“De plant is niet geschikt om te eten. Wel kun je er een infusie van bereiden. Heermoesthee – infusie eigenlijk – maak je door het kruid minimaal vijf minuten zachtjes te koken. (n.v.d.r. De meningen verschillen hierover; sommigen adviseren zelfs een half uur kooktijd). Kook één keer per dag een ruime hoeveelheid water met een flinke eetlepel verse of gedroogde heermoes en bewaar dit in een thermoskan. Drink een liter heermoesthee in kleine hoeveelheden, verdeeld over de dag.” 

“De infusie kun je laten afkoelen en in de keuken opsparen voor de andere doeleinden. Bij het aanmaken van een kruidenlimonade limonade, een eetlepel in de jus, kook rijst er in gaar, of gebruik het water bij het bakken van brood. Afgekoelde infusie van heermoes, vermengd met een beetje citroensap en een paar takjes munt, is ook een lekker recept voor eenijsthee!”

Uitwendig gebruik

“Als je last hebt van eczeem, een huidprobleem of – wat veel mensen hebben – zwemmerseczeem aan de voeten of kalknagels, dan kun je de voeten baden in een aftreksel van heermoes. Bereid een sterke infusie en voeg die aan het badwater toe. Of je maakt er een kompres mee.  Leg het op de huid of op de nagels. Laat het goed intrekken en je zal algauw verbetering merken. Het helpt als je daarnaast ook nog eens de thee drinkt.“

Niet overdrijven

“Net als bij andere kruiden moet je het gebruik van heermoes niet overdrijven. Kleine hoeveelheden, verspreid over de dag, zijn vaak beter dan een liter thee na elkaar drinken. Gebruik heermoes maximaal drie weken na elkaar. Ga daarna eventueel over op een ander kruid of vraag advies aan een deskundig fytotherapeut.“

“Het kruid is gedroogd te koop, of als tinctuur. De resultaten bij het drinken van thee zijn meestal beter.
Hoewel het een zeer goed kruid is, is het altijd raadzaam om bij ernstige klachten of bij medicijngebruik met een deskundige te overleggen of het kruid geschikt voor je is.“

“De plant verdwijnt in de winter, dus als je een goede (schone!) groeiplaats hebt kun je eventueel iets drogen voor ‘s winters. Ik stop altijd een paar handjes van het kruid in een papieren zak en leg dit op een warme plek op zolder neer. Binnen een paar dagen is het kruid droog.” 

“Ik hoop dat ik met dit artikel kan bijdragen op een herwaardering van het kruid, waardoor heermoes in de toekomst niet meer in de top tien van meest gehate kruiden komt te staan, maar op de lijst van meest gewaardeerde kruiden !“

Disclaimer

Het gebruik van kruiden is een aloude benadering om het lichaam te versterken en ziekten te behandelen. Kruiden bevatten echter componenten die bijwerkingen kunnen veroorzaken en kunnen interageren met andere kruiden, supplementen of medicijnen. Om deze redenen moet u voorzichtig omgaan met kruiden, onder toezicht van een gekwalificeerde zorgverlener die is opgeleid op het gebied van botanische geneeskunde.

Hoe herken je het onderscheid tussen heermoes en het lidrus?

In Vlaanderen en Nederland komen verschillende soorten paardenstaarten voor, maar de meeste daarvan zijn minstens licht giftig. Enkel heermoes (Equisetum arvense) mag medicinaal worden toegepast, en het is dus belangrijk om heermoes in elk geval te kunnen onderscheiden van de soorten die (ook) algemeen voorkomen, zoals lidrus (E. palustre) en holpijp (E. fluviatile).

Als je ’s zomers akkerpaardenstaart gaat plukken, kijk dan goed of je de juiste soort plukt, want niet alle soorten zijn geschikt. Als je de verkeerde plant hebt dan zie je namelijk dat hij midden In de zomer aan het bloeien is. Dan heeft ie van die kleine zaadbommetjes of bloembolletjes, die aartjes die die sporen verspreiden en aan de top van zijn plant zitten. Die moet je dus niet plukken.

Geheugensteuntje

Bij Heermoes is het eerste lid van de zijtakken is veel hoger dan de stengelschede. Bij Lidrus is het eerste lid van de zijtakken lager dan de stengelschede. Onderstaande foto maakt het wellicht duidelijker.

© Tekst : Andrea Bleeker en Yvonne Maassen

De website van Andrea : Kruidengeheimen: https://kruidenmassages.nl/kruidengeheimen.htmlDe Facebook pagina van Andrea: https://www.facebook.com/Kruidengeheimen

Bronnen en meer informatie

Heermoes – Equisetum arvense