21 juni 2024

Rode spoorbloem – Centranthus ruber (Valeriana ruber)

De spoorbloem of rode spoorbloem – vroeger wel rode valeriaan genoemd – is een plant uit de kamperfoeliefamilie. De plant komt oorspronkelijk uit Zuid-Europa en is in België verwilderd, vooral in de Condroz en de Famenne. De plant houdt van een droge kalkrijke bodem. Vandaar dat hij ook vaak op oude muren groeit waarbij kalk in de metselspecie is gebruik, zoals hier aan de Bonifaciusbrug en aan de Coupure te Brugge.

Naamgeving

Centranthus komt van het Grieks kentron (spoor) en anthos (bloem), een verwijzing naar de spoorvorming aan de basis van de bloem. Ruber betekent ” rood”.

Voorkomen

Rode spoorbloem is oorspronkelijk afkomstig uit de regio rond Middellandse Zee. Omdat het gedijt in warme, droge omstandigheden, komt het vaker voor in het zuiden dan in het verre noorden van Europa. Het wordt vaak in tuinen aangeplant en kan arme, alkalische rotsachtige en zandgrond verdragen, zodat het in een breed scala van habitatten kan worden gevonden. In de stedelijke omgeving gedijt het goed op oude muren omdat het alkalische mortel en kalkhoudende cement kan verdragen.

Beschrijving

De stengel is evenals de bladeren blauwgroen berijpt. De bloemen staan in tuilen en hebben een klein spoor aan de onderzijde.

Het is een grijsgroen aandoende, opwaarts groeiende plant met een spits lancetvormig blad die in de periode mei-augustus bloeit met rozerode, rode of witte bloemen in pluimen aan de einden van de stengels. Die kleurvariatie zit er van nature in; ze komen naast elkaar voor en de oorzaak daarvan is onbekend.

De bloemen zijn aantrekkelijk voor vele soorten insecten en trekken verschillende soorten vlinders en bijen aan.

Naarmate de plant volwassener wordt, worden de hoge, gladde, rechtopstaande stengels aan de basis houtachtig, waardoor ze soms een struikachtige uitstraling krijgen.

Is rode valeriaan eetbaar?

Rode Valeriaan is een van die planten die je uit muren en gebarsten trottoirs ziet groeien. Het is heerlijk om naar te kijken en hoewel sommige bronnen beweren dat het eetbaar is heb ik het nog niet geprobeerd, en ik raad je ook niet aan!

In Zuid-Europa bijvoorbeeld wordt het blad gekookt en als groente gegeten en worden de wortels in soepen verwerkt.

Medicinaal gebruik

Rode valeriaan wordt in traditionele volksgeneeskunde vaak verward met de echte valeriaan (Valeriana officinalis). Hoewel echte valeriaan een zeer sterke werking op het zenuwstelsel heeft, heeft de rode valeriaan geen bekende en bewezen medische eigenschappen.

Nochtans worden er diverse preparaten op basis van rode valeriaan in de handel aangeboden. De rode valeriaanplant zou een natuurlijke rustgever zijn met een ontspannende invloed bij stress en innerlijke onrust. Toch is er geen enkel wetenschappelijk bewijs om enig gebruik te ondersteunen. Er is meer bewijs nodig om de effectiviteit van rode valeriaan (rode spoorbloem) voor deze toepassingen te beoordelen.

Als u het gebruikt dan hangt de juiste dosis rode valeriaan af van verschillende factoren, zoals de leeftijd, gezondheid en andere aandoeningen. Op dit moment is er niet genoeg wetenschappelijke informatie beschikbaar om het doseringsbereik voor rode valeriaan te bepalen. Houd er rekening mee dat natuurlijke producten niet altijd noodzakelijkerwijs veilig zijn en doseringen belangrijk kunnen zijn. Zorg ervoor dat u de relevante aanwijzingen op de productetiketten volgt en raadpleeg uw apotheker of arts of andere zorgverlener voordat u deze gebruikt.

Weetjes

Muurvegetatie — *Rode spoorbloem gedijt goed op oude muren.*

De bloemen verschijnen vanaf mei en bloemen tot de zomer en trekken opvallend veel vlinders en bijen aan. De kolibrievlinder lijkt bijvoorbeeld een voorkeur te hebben voor deze bloemen.

Deze van oorsprong Zuid-Europese soort is een opvallende verschijning in een sierborder. Hij is dus erg gewild bij tuinders. Leuk aan dit plantje is dat hij zeer goed tegen droogte en hitte kan.

De bladeren verspreiden bij kneuzing een eerder onaangename, zweterige geur.

De soort is hermafrodiet (heeft zowel mannelijke als vrouwelijke organen) en wordt bestoven door bijen, Lepidoptera (motten en vlinders).

Het staat bekend om het aantrekken van dieren in het wild.