14 september 2024

Stadsplanten top 10

Tijdens een recente wandeling door het betoverende Brugge besloot ik iets anders te doen: “Waarom niet eens de meest voorkomende wilde planten in de stad vastleggen en een top tien samenstellen?” Maar eerlijk is eerlijk… dat bleek nog een hele uitdaging! Niet omdat er een tekort was aan wilde planten—verre van dat. De overvloed ervan maakte het juist lastig om een selectie te maken. Hier gaan we…

Straatgras (Poa annua)

Eén plant springt er zó uit dat hij buiten categorie valt: straatgras. Dit plantje is werkelijk overal te vinden. De Tadej Pogačar onder de stadsplanten. Die heeft geen concurrentie… Straatgras (Poa annua)

Daarnaast zijn er drie soorten die zonder twijfel een plekje op het podium verdienen. Bovenaan schittert muurfijnstraal (Erigeron karvinskianus), een échte winnaar. De tweede plaats gaat naar Klein glaskruid (Parietaria judaica), en op de derde trede van het podium prijkt muurleeuwenbek (Cymbalaria muralis).

Muurfijnstraal (Erigeron karvinskianus)

Muurfijnstraal is een relatief recente nieuwkomer in het stedelijk gebied. Toch heeft deze plant een verrassende opmars gemaakt, vooral in Brugge, waar hij zich met flair heeft genesteld op oude kademuren en langs de gevels in het historische stadscentrum. Dit groene wondertje voelt zich blijkbaar helemaal thuis in de stad, want naast Brugge duikt het ook steeds vaker op in Gent en Roeselare, waar het gestaag terrein wint. In andere steden zoals Mechelen bijvoorbeeld zou het nog maar met mondjesmaat voorkomen. We verwachten dat het ook daar algauw aan zijn veroveringstocht begint.

https://www.ecopedia.be/planten/muurfijnstraal

Klein glaskruid (Parietaria judaica)

In Vlaanderen wordt het Klein glaskruid beschouwd als een zeldzaam, verborgen juweeltje. Maar dat is zeker niet het geval in Brugge. Het duikt in welhaast elke straat op. Deze bijzondere plant komt vooral voor in de stille hoekjes van oude abdijen en tussen de eeuwenoude stenen van historische stadskernen zoals Ieper, Gent, Kortrijk, Brugge, Mechelen, Lier en Antwerpen.

https://www.ecopedia.be/planten/klein-glaskruid

Muurleeuwenbek (Cymbalaria muralis)

Hoewel muurleeuwenbek al eeuwenlang deel uitmaakt van het Vlaamse landschap, blijft deze plant ons verrassen. In de afgelopen decennia heeft hij zijn vleugels nog verder uitgeslagen en zijn aanwezigheid flink vergroot. Tegenwoordig is muurleeuwenbek een vertrouwde verschijning in Vlaanderen, met de grootste concentraties in steden—niet geheel onverwacht, gezien zijn voorliefde voor oude muren en stadsmuren.

https://www.ecopedia.be/planten/muurleeuwenbek

Tot daar…En nu…!

Tot daar het makkelijke gedeelte van mijn avontuur. Nu begint de échte uitdaging: een ranglijst opstellen. Maar waarom zou ik het mezelf moeilijk maken? Ik besluit dus om de drie bovenstaande laureaten even buiten beschouwing te laten. Aan het eind van het verhaal zijn er – zoals ook op de recente Olympische Spelen het geval was – een aantal kanshebbers die het net niet haalden. Ze verdienen echt wel hun plekje onder de schijnwerpers, maar we moesten een keuze maken.

Hierna volgt dus een lijst van tien veel voorkomende urbane wilde planten in Brugge. Heel zeker zijn er nog andere soorten die je vaak ‘tegen het lijf loopt’. De volgorde is vrij willekeurig. Het is niet noodzakelijk zo dat de ene soort meer of minder voorkomt dan een andere.

Paardenbloem (Taraxacum officinale)

Wie kent ze niet, de paardenbloemen? Hoewel ze in de eerst plaats bewoners zijn van cultuurgraslanden komen ze ook in onze steden frequent voor. Bekend om zijn heldergele bloemen en pluizige zaadhoofden, groeit vaak in trottoirspleten en gazons. Meer informatie over de paardenbloem is te vinden op: https://www.ecopedia.be/planten/paardenbloem

Klein kruiskruid (Senecio vulgaris)

In Vlaanderen is klein kruiskruid uiterst algemeen. Het is een snelgroeiende plant met kleine gele bloemen die vaak in verstoorde grond wordt gevonden, maar het ook in de stad uitstekend naar zijn zin heeft.
https://www.ecopedia.be/planten/klein-kruiskruid

Zwarte nachtschade (Solanum nigrum)

Wereldwijd behoort zwarte nachtschade tot de sterkst verbreide onkruiden. Resistentie tegen sommige herbiciden had een tijdlang tot gevolg dat de plant in veel akkers een dominante positie ging innemen. Ook in de stad merk ik deze plant steeds vaker op. De beklierde nachtschade lijkt er goed op en is vaak enkel te onderscheiden met een plantenloep.

Zwarte nachtschade is een ware pionier, en duikt overal op waar de aarde wordt blootgelegd. Je vindt deze plant op onverwachte plekken: in tuinen, langs verstoorde bermen, op braakliggend terrein, stortplaatsen, aan de voet van muren en zelfs tussen de kieren van straatstenen of dakgoten.
https://www.ecopedia.be/planten/zwarte-nachtschade

Gewoon herderstasje (Capsella bursa-pastoris)

Vandaag is herderstasje in Vlaanderen nog altijd een uiterst algemene soort. Het is gemakkelijk herkenbaar aan zijn hartvormige zaaddoosjes. Ooit vroeg een jonge student mij waar hij het Gewoon herderstasje in Brugge kon vinden. Hij had dit namelijk als opdracht meegekregen van zijn leerkracht biologie. Mijn antwoord was even duidelijk als verwarrend: “Overal!” Vandaag is herderstasje in Vlaanderen nog altijd een uiterst algemene soort.
https://www.ecopedia.be/planten/gewoon-herderstasje

Grote Weegbree (Plantago major)

Grote weegbree is een typische tredplant die vooral voorkomt op sterk betreden plaatsen zoals randen van paden en straten, ook tussen plaveisel Herkenbaar aan zijn brede, platte bladeren en lange bloeistengels. Het is vaak te vinden in verdichte grond en straatgoten.
https://www.ecopedia.be/planten/grote-weegbree

Gewone melkdistel (Sonchus oleraceus)

Gewone melkdistel is in Vlaanderen uiterst algemeen. Met zijn paardenbloemachtige bloemen en melksap is hij vaak te vinden in verstoorde grond, maar ook tegen de gevels in de stad komt hij zeer vaak voor.
https://www.ecopedia.be/planten/gewone-melkdistel

Knopkruid (Galinsoga)

Knopkruid (Galinsoga) is een geslacht uit de composietenfamilie. Er bestaan twee soorten: harig knopkruid en kaal knopkruid. In ieder geval is harig knopkruid vandaag in Vlaanderen een zeer algemene soort en duidelijk de algemeenste van de twee. In welke mate kaal knopkruid mogelijk lijdt onder de concurrentie van harig knopkruid, is niet duidelijk.
https://www.ecopedia.be/planten/harig-knopkruid
https://www.ecopedia.be/planten/kaal-knopkruid

Hoge fijnstraal (Conyza sumatrensis)

Er zijn een aantal soorten fijnstraal die vaak moeilijk van mekaar te onderscheiden zijn: Canadese fijnstraal, hoge fijnstraal en ruige fijnstraal. We zullen het er later nog uitgebreid over hebben.

Pas in 1990 werd hoge fijnstraal voor het eerst in Vlaanderen waargenomen (Antwerpen), maar wellicht is het pas in de tweede helft van de jaren 90 dat de eigenlijke expansie begonnen is, eerst rond Antwerpen en vervolgens rond Gent. Ondertussen is hoge fijnstraal rond die steden een vrij tot zeer gewone verschijning geworden. Nadien verscheen ze ook rond Brussel, in het zuiden van West- Vlaanderen en plaatselijk ook al talrijk aan de kust (voornamelijk rond de havensteden Oostende en Zeebrugge).

https://www.ecopedia.be/planten/hoge-fijnstraal

Gewoon varkensgras (Polygonum aviculare)

Varkensgras is uiterst algemeen in heel Vlaanderen. In de steden is het een echte tredplant. Ze staat op zeer banale plaatsen, zoals voetpaden, randen van wegen, parkeerplaatsen, paden, enz. Varkensgras kan enige zoutinvloed verdragen, maar groeit toch vooral op zoutloze bodems.
Bron: https://www.ecopedia.be/planten/gewoon-varkensgras

Gehoornde klaverzuring (Oxalis corniculata)

In Vlaanderen is gehoornde klaverzuring vrij algemeen. De soort werd al door DODOENS (1554) vermeld. In 1867 vermeldden Thielens en Devos dat deze zuidelijke soort aan het inburgeren was en voorkwam in de omgeving van Brussel, Gent, Doornik en Sint-Truiden.
Tijdens de laatste karteerperiode is het aantal uurhokken sterk toegenomen, vooral in het westen en het midden van Vlaanderen. Ook elders in Europa breidde de soort zich, vooral in de twintigste eeuw, sterk uit.
https://www.ecopedia.be/planten/gehoornde-klaverzuring

De afvallers

Zij haalden het podium net niet: Muursla (Mycelis muralis), Perzikkruid (Persicaria maculosa), Klein streepzaad (Crepis capillaris), Steenkruidkers (Lepidium ruderale) en last but nog least… Stinkende gouwe (Chelidonium majus)