20 juli 2024

Valse ridderspoor

Ik heb soms van die dagen dat een stemmetje in mijn hoofd mij regelrecht naar een merkwaardige plant leidt. Zo ook vandaag! Ik ben op weg van het stadscentrum naar een randparking en op een bepaald moment is het daar: “Hé, waarom zou je niet eens een eindje omlopen? Je bent niet gehaast en er is misschien wel iets interessant te zien in dit straatje.”

Ik kan moeilijk aan de verleiding weerstaan en als ik 50 meter verder een braakliggend stukje bouwgrond passeer wordt mijn nieuwsgierigheid al beloond. Ik zie een plantje dat ik op het eerste zicht als een ridderspoor herken, maar ObsIdentify helpt me nog een stapje verder: valse ridderspoor Consolida ajacis (L.) Schur)! Zeldzaam!

Na wat onderzoek op het internet werd het mij al vrij snel duidelijk dat het hier onmiskenbaar gaat om een ‘ontsnapt’ exemplaar. Deze eenjarige plant, die soms in tuincentra wordt aangeboden, heeft het vermogen om zichzelf op een geschikte plek uit te zaaien en zo het volgende jaar voor nieuwe nakomelingen te zorgen. Dit vermindert op geen enkele wijze de pracht van de bloemen. Op deze specifieke locatie groeide slechts één exemplaar, maar zelfs dit ene exemplaar was een genoegen om te ontdekken. Het is altijd leuk om zo’n avonturier verwilderd aan te treffen.

Voorkomen

Valse ridderspoor gedijt in zonnige tot licht beschaduwde omgevingen. Ze verkiest matig vochtige, goed doorlatende, losse en voedselrijke bodems. Deze veelzijdige plant voelt zich thuis langs bermen, op spoorweg- en braakliggende terreinen, en op ruderaal land.

Op de website ‘Manual of the Alien Plants of Belgium’ lezen we o.a. het volgende: “Een vrij frequente maar kortstondige alien, het werd voor het eerst gedocumenteerd in 1854 (Verloove 2006). Delphinium ajacis werd geïntroduceerd als een sierplant die gemakkelijk verwildert. Als zodanig is het te vinden in de buurt van tuinen, op wegbermen, op ruw terrein, stortplaatsen, spoorwegbermen enz…”

Verspreiding

Valse ridderspoor is inheems van Zuid-Europa tot in de Himalaya. De plant komt als ingevoerde plant voor in Noord- en West-Europa, Noord-Afrika, India, Korea, Australie en Noord-Amerika. Valse ridderspoor is in Nederland en België een niet-inheemse sierplant die relatief vaak verwilderd aangetroffen wordt op braakliggende grond in de buurt van bebouwing.

Naamgeving

Consolida komt van consolido = dicht maken, helen, dus wondenhelen. Zo heetten in de kruidengeneeskunde vroeger verschillende planten die men tot genezing van wonden en beenbreuken aanwendde. Ajacis is genoemd naar de Griekse held Ajas (Ajax), uit wiens bloed een bloem, die de beginletters van zijn naam draagt, ontstaan zou zijn.

Gebruik

Valse ridderspoor (Consolida ajacis) is een prachtige, maar giftige plant. De olie uit het zaad van deze plant werd vroeger wel als insecticide gebruikt.

De plant is niet zonder gevaar: ze bevat diverse alkaloïden die giftig zijn. Vroeger werd ze medicinaal gebruikt tegen aandoeningen zoals geelzucht en nierstenen.