4 juli 2024

Weegbree – Plantago

Onze mederedacteur, herboriste Andrea Bleeker, publiceerde op YouTube een zeer interessant filmpje over weegbree. We bevelen deze video ten zeerste aan omdat Andrea op een zeer duidelijke en verstaanbare manier uitlegt hoe weegbree inzetbaar is bij allerlei aandoeningen of kleine ongemakken. Vergeet ook niet een duimpje te geven, dat zal Andrea zeker plezieren.

Meer info over Andrea Bleeker: zie onderaan.

Verschillende soorten weegbree

Er bestaan verschillende soorten weegbree. Smalle weegbree (Plantago lanceolata) is een geslacht uit de weegbreefamilie (Plantaginaceae). De bladeren zijn lang en smal en lijken op de bladeren van de lelieachtigen. De grote weegbree (Plantago major) is gemakkelijk herkenbaar aan de brede bladeren. Grote weegbree groeit vaak op onverharde paden, in de straatgoot of tussen de straatstenen. Dat ze goed tegen betreding kunnen komt onder meer door die vlezige bladeren.

Daarnaast komen ook nog hertshoornweegbree (Plantago coronopus), getande weegbree (Plantago major subsp. intermedia) en ruige weegbree (Plantago media)

Weegbree is één van de meest verspreide planten ter wereld. Waar je ook komt, er is een grote kans dat je het kruid zult tegenkomen.

Vele namen

De Latijnse naam Plantago betekent trouwens “voetzool“. Het brede blad van de grote weegbree lijkt inderdaad op een voetafdruk. Ook werd het blad vroeger gebruikt om in primitief schoeisel te leggen voor een beter comfort van de voeten.

De Nederlandse naam weegbree komt al in het Oudsaksisch voor als ‘wegbreda’, samengesteld uit ‘weg’ en ‘breed’, dus een plant die breed op de weg groeit. Dit slaat vooral op de grote weegbree, die met haar brede bladeren algemeen langs wegen voorkomt.

In het oude Griekenland was de plant ook bekend als arnoglosson, ‘lammerentong’. Mogelijk is het zo genoemd vanwege de bladvorm of omdat de lammeren er graag van eten. Een oude Duitse naam is Schafzunge en een Franse naam langue d’agneau, ‘lammerentong’.

In Polen wordt de weegbree ‘Babka’ genoemd. Dat betekent ‘oude, wijze vrouw’, in de betekenis van ‘wijze kruidenvrouw’. Weegbree als gezondheidsbrenger dus.

Andere volkse namen zijn ook: allergiekruid, blarenkruid, jeukkruid, ezelsoren, geneesbladen, wondkruid.

Eerste hulp bij brandnetelprikken

Bij velen is weegbree wel bekend als het kruid dat kan helpen om de irritatie van brandnetelprikken weg te nemen. Maar hij kan veel meer!

Een beetje geschiedenis

Al in de oudheid beschouwde men de plant als zeer waardevol en werkzaam zowel bij in- als uitwendig gebruik. Al vroeg kende men het rustgevend effect dat toepassing van een oogwater van weegbree op vermoeide ogen had.

Plinius beweerde zelfs “dat stukken vlees die samen met de weegbree in een pot werden gedaan weer aan elkaar zouden groeien”.

Men kende aan weegbree allerlei magische eigenschappen toe. Zo bestond het gezegde dat drie wortels van de plant een kwaal genezen, vier wortels een andere aandoening laten verdwijnen en zes wortels (om de hals gehangen) nog een andere ziekte genezen.

In het Westen pasten natuurgenezers weegbree bladeren toe ter verlichting van droge hoest, ter verzachting van urineweginfecties en slijmvliesontstekingen van darmen of luchtwegen.

Volgens Hildegard von Bingen (ca. 1150) werd de wortel ook gebezigd bij bewusteloosheid.

Rembert Dodoens

Dat het algemeen bekend stond als een uitstekend geneeskruid blijkt ook nog uit hetgeen Rembertus Dodonaeus (Dodoens, 1517–1585) schreef: ‘De weegbree was bij de ouden soo seer gesocht ende gepresen, dat Themison den ouden Medicijn daer een gantsch boec af gemaect heeft, als den eersten ervinder van de groote ende wonderbaerlijke krachten van dit gewas…’

In zijn “Cruijdeboeck” (deel 1 capitel 60, bladzijde 110-113) schrijft hij het volgende:

Cracht en werckinghe

Die bladeren van Wechbree in spyse oft anders inghenomen sijn seer goet tseghen den loop ende vloet van den catarren/ ende stercken die maghe/ ende sijn bequaem den ghenen die uutdroeghen ende die hoesten.

Die selve bladeren ghesoden ende ghedroncken stelpen dat root melizoen ende den loop des buycx/ ende dijsghelijcx oock dat bloet spouwen/ tbloet pissen/ ende der vrouwen overvloedighe natuerlijcke crancheyt/ en alle bloet ganck.

Tsap van Wechbree inghenomen stelpt ende doet ophouwen dat overvloedich braken/ ende stopt alderhande bloet ganck ghelijck die bladeren ende tsaet.

Die wortel van Wechbree alleen oft met den wortelen ende saet in soeten wijn ghesoden ende ghedroncken opent die verstopte lever ende nieren/ ende sijn goet tseghen die geelsucht ende sweringhen der nieren ende der blasen.

Men scrijft oock van Wechbree dat drije wortelen met water ende met wijn inghenomen die derdedaechse cortse/ ende vier wortelen die vierdedaechse cortse ghenesen ende verdrijven.

Wechbree es oock goet ghebruyckt tot alle quade onsuyvere loopende ulceratien ende sweeringhen/ ouwe ende nieuwe wonden/ alle hittighe apostumatien ende gheswellen/

Geneeskrachtig kruid

Omdat de huidige generatie mensen niet of nauwelijks meer op de hoogte is van de eigenschappen van de plant, wordt hij door de meeste mensen als nutteloos onkruid gezien. Vroeger had men wel waardering voor de plant: archeologische vondsten hebben aangetoond dat de plant twaalfduizend jaar geleden gebruikt werd als voedselbron. In oude geschriften blijkt dat de plant al voor onze jaartelling werd gebruikt als geneeskrachtig kruid.

Sinds de oudheid is weegbree veel gebruikt als geneeskrachtig kruid, maar vandaag de dag wordt het gedroogde kruid nog steeds medicinaal gebruikt (FLEISCHHAUER, ET.AL., 2017, pp. 14-15). Weegbree heeft een verfrissende, reinigende en antibacteriële werking. Uitwendig kan deze veelzijdige plant ingezet worden bij insectenbeten, brandwonden, zwellingen, ontstekingen en verwondingen. Bij eerste hulp is het kneuzen van een handvol bladeren effectief tegen insectensteken en om bloedingen te stelpen. Een aftreksel van weegbree is nuttig bij oogontstekingen, terwijl de inname van weegbree ontstekingen in mond en keel kan verlichten en klachten aan de luchtwegen kan verminderen. Daarnaast wordt de plant ingezet bij ontstekingen van de urinewegen, maagslijmvlies en bij een spastische darm.

In de keuken

Bereid de weegbree net als spinazie. Weegbree is lekker in eiergerechten, als broodbeleg en lekkere decoratie, kan verwerkt worden in sterke drank. Bloemen zijn te plukken in mei tot juli en te eten als snack, lekker door de salade, te stoven en in te maken in azijn of olie. Zaden zijn lekker als smaakmaker in groentegerechten en te verzamelen van augustus tot oktober. Uit de zaden is olie te persen en deze olie is lekker op toast of in de salade. Van oktober tot april kan de wortel worden geoogst. De wortel kan fijngesneden en samen met andere groenten in vullingen worden verwerkt in bladerdeeg en taarten. De smaak lijkt op champignon, met name de bloemen.

Thee of tinctuur

Hoe je weegbreethee of -tinctuur maakt kan je lezen op de website van Andrea Bleeker: https://www.kruidenmassages.nl/weegbree.html

Orakelspelletje

Wanneer men het blad doorbreekt ziet men duidelijk de uitspringende nerven of vaatbundels. Het was vroeger (en ook nu nog?) een kinderspelletje om elke nerf die goed waarneembaar tevoorschijn kwam als orakel te beschouwen, om te weten te komen hoe lang men zou leven.

Elke uitspringende vaatbundel gold voor tien jaren. Een ander spelletje was op hetzelfde doorbreken van het blad gebaseerd, maar dan wees het aantal uitstekende nerven aan hoeveel maal men gelogen had. De huwbare meisjes zagen aan het aantal hoeveel kinderen zij hun toekomstige echtgenoot zouden schenken.

De voetstap van de blanke man

De grote weegbree is namelijk door de Europeanen onopzettelijk over de gehele wereld verspreid. Dit ging gemakkelijk want de kleverige – vooral de vochtig geworden – zaden bleven overal aan hangen… De Indianen noemden de plant zelfs “De voetstap van de blanke man“, omdat hij overal werd gevonden waar de Europeanen geweest waren.

Waarschuwing

Excessief gebruik van weegbree kan laxerend en/ of bloeddrukverlagend werken. Gebruik tijdens de zwangerschap of lactatieperiode wordt ontraden daar weegbree de uteruscontracties versterkt.

Deze site vervangt geen deskundig advies voor medische behandeling. Raadpleeg altijd een deskundig zorgverstrekker of arts. Ook wat betreft de op deze website aangeboden culinaire recepten mag u deze niet beschouwen als deskundig advies. Daarvoor dient u zich te richten tot een gehomologeerde arts, fytotherapeut of diëtist